Is gratis wel echt voor niks?

Tegenwoordig kun je bij vrijwel iedere provider een gratis internetaccount krijgen. Maar hoe gratis is dat echt? Zijn er beperkingen op wat je kunt of neemt men een loopje met je privacy? DiskIdee zocht het uit.

Voor niets gaat alleen de zon op, luidt het spreekwoord. Internetproviders zijn bedrijven of maken deel uit van een bedrijf. Bedrijven willen winst maken. Internetproviders dus ook. Oorspronkelijk moest je dan ook een abonnementsgeld betalen voor internettoegang. Daar kwam verandering in toen sommige providers begonnen met het aanbieden van gratis internettoegang. Het zal duidelijk zijn dat deze bedrijven nog steeds winst moeten maken en als ze hun inkomsten niet halen uit toegangsabonnementen, zullen die ergens anders vandaan moeten komen. Voor de duidelijkheid: met ‘gratis internettoegang’ bedoelen we dat je geen internetabonnement moet betalen. Je zult wel nog je gewone telefoontarieven moeten betalen. En dat is niet gratis: hoe langer je on-line blijft, hoe duurder het is. De hamvraag is dan ook: waar haalt de internetprovider zijn inkomsten uit als hij je gratis een internetabonnement geeft? Het antwoord: door jou andere of bijkomende diensten te verkopen of door een derde partij een dienst te verkopen. Soms hebben die met elkaar te maken.

Jij betaalt
Als de provider jou het internetabonnement gratis geeft, kan hij je geld gaan vragen voor andere dingen. Zo kan hij de functionaliteit van het gratis abonnement sterk beperken. Wil je meer, dan moet je betalen. Een gratis abonnement zou bijvoorbeeld gepaard kunnen gaan met slechts één mailbox en 10 MB webruimte. Wil je meer webruimte of meer mailboxen, moet je daarvoor bijbetalen. Of hij staat bijvoorbeeld alleen analoge inlogs toe: wil je ISDN, bijbetalen. Of je krijgt bij het gratis abonnement wel degelijk ISDN, maar alleen 64 kbit/s. Wil je kanaalbundeling met 128 kbit/s, dan moet je weer betalen. Een provider kan ook zelf allerlei producten verkopen in een eigen webwinkel. Niet alleen verdienen ze geld als je wat koopt, maar ze kunnen ook zien waar jij en andere gebruikers zoal in geïnteresseerd zijn en daarop voortborduren om nog meer inkomsten te genereren (zie ook verderop). Nog een andere manier voor een provider om extra aan jou te verdienen is via de zogenaamde kick back vergoedingen die Belgacom verplicht is aan hem te betalen voor alle telefoontikken die jij opsoupeert tijdens je “gratis” surftochten. Zowel Belgacom als de provider worden er immers beter van als jij zoveel mogelijk minuten on line bent. In het geval van Belgacom.Net wordt natuurlijk alleen Belgacom beter van al dat gebel. Dat is precies de reden waarom Belgacom.Net zijn abonnees een aantal uren écht gratis liet surfen door de telefoonkosten van het internetgebruik niet in rekening te brengen, tot de rechter daar omwille van concurrentievervalsing een stokje voor stak.

Slechte verbindingen
Sommigen fluisteren dat een aantal gratis internetaanbieders met opzet voor een slechte verbinding zorgt om je zo lang mogelijk on line te houden. Als de provider je een slecht werkend inbelpunt of een traag netwerk geeft, of zelfs om de zoveel tijd plots en expres de verbinding verbreekt, verhoogt dat allemaal je telefoonkosten en dus de commissie die hij opstrijkt. Als dit al gebeurt, is het natuurlijk moeilijk te bewijzen. Als je vaststelt dat dit soort communicatiestoringen vaak voorkomt bij jouw gratis provider, kun je natuurlijk gemakkelijk overschakelen op een andere, betere concurrent. De providermonitor die je in elke Clickx vindt, kan je daarbij helpen. Een andere en heel duidelijke bron van inkomsten voor de provider is de helpdesk. Je krijgt dan wel het internetabonnement gratis, maar voor de helpdesk moet je dan 30 of 45 BEF/minuut aan telefoonkosten dokken. Kassa! Zeker als de provider ervoor zorgt dat beginnelingen vrijwel zeker naar de helpdesk moeten bellen om hun internetspullen aan het werken te krijgen.

Een derde partij betaalt
Als de provider geld wil verdienen door een derde partij te laten betalen voor jouw gratis internettoegang, dan moet hij die derde partij natuurlijk wel iets in ruil bieden. We zullen dat klasseren onder de benaming ‘marketing’. Hierbij kan de derde partij betalen voor advertenties, die je provider je laat zien op de portaalsite waar je browser standaard op ingesteld staat, of door je e-mails met reclame toe te sturen. Bedrijven hebben veel geld over voor advertenties of ‘webvertenties’ zoals dat ook wel eens heet, als die tenminste op een site of een webpagina staan die zo druk mogelijk bezocht wordt. Vandaar de tendens bij zowat alle providers om te zorgen voor uitgebreide portaalsites met allerlei nieuws, informatierubrieken en links naar andere interessante sites en webwinkels. Voor die links moet die andere site natuurlijk betalen aan de provider. Als de provider zijn portaalsite zo interessant mogelijk maakt, verzekert hij een groot én trouw aantal bezoekers en dat maakt die portaalsite dan weer aantrekkelijk voor bedrijven die advertenties willen plaatsen of een link willen hebben. Het nadeel is natuurlijk dat ook niet-providers een portaalsite kunnen uitbouwen en zo weer klanten afsnoepen van de provider. Een bekend voorbeeld is MSN. Wel een portaalsite, maar geen gratis internet. Nochtans ontplooit MSN vrijwel dezelfde activiteiten op commercieel gebied als wat je zou verwachten van een gratis-internetprovider. Een gratis-internetprovider kan dus niet anders dan dit met lede ogen aanzien.

Handel in links
Behalve de advertenties op websites is ook de handel in links erg populair. De bedoeling is dat een link leidt naar een plaats waar je een product kunt kopen. Doe je dat inderdaad, dan krijgt de website-uitbater wiens link je gevolgd had een percentage op de omzet. We hadden ook al de e-mails met reclame aangehaald. Marketingbureau’s hebben in principe veel geld over voor juiste e-mailadressen. Providers kunnen dus geld verdienen door je e-mailadres (en andere informatie, zie verder) te verkopen aan een derde partij. Hierbij kan dus ook weer extra geld verdiend worden als jij bijvoorbeeld zou reageren op zo’n e-mail.

Provider verkoopt jou
Een derde categorie waarin de provider geld kan verdienen vereist ook weer dat een derde partij betaalt, maar hier betaalt hij voor informatie over jou. De provider kan dus allerlei informatie over jezelf en over je surfgedrag verkopen aan geïnteresseerde bedrijven. Bij het afsluiten van een gratis internetaccount moet je immers een vragenlijst invullen. Niet te uitgebreid, want anders zou je het misschien niet doen. Maar wel genoeg om een profiel samen te stellen: je leeftijd en geslacht, of je gehuwd bent en of je kinderen hebt en hoeveel, welke interesses je hebt, enzovoort. Reclamebureau’s zijn zeer geïnteresseerd in dit soort informatie, want dan kunnen ze heel gericht adverteren. Wist je dat er voor betrouwbare basisprofielen bedragen van 100 tot 150 BEF per gebruiker neergeteld worden? Als zo’n provider erin slaagt dergelijke profielen aan meerdere bedrijven te verkopen, kan dat een aardig sommetje opleveren. Een provider zit in een unieke positie om gebruikersprofielen nog heel wat interessanter en dus waardevoller te maken voor de marketingbedrijven: omdat je surft via zijn netwerk, kan hij immers makkelijk bijhouden waar je zoal naartoe surft en hoe lang je welke sites bezoekt. Op deze manier kan de provider voor elk gebruikersprofiel een statistiek meeleveren van de op deze manier vastgestelde interessegebieden. Kassa!

En de privacy?
Goeie vraag. Als jouw persoonlijke gegevens en je surfgedrag bijgehouden worden – laat staan doorverkocht – dan is dat volgens de Belgische wet alleen een forse schending van je privacy als men je daar niet expliciet heeft op gewezen in de algemene voorwaarden. Een simpele vermelding dat “alle informatie wordt verzameld in overeenstemming met de wet ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van 8/12/1992” en “dat het steeds mogelijk is om elk gegeven uit ons bestand te raadplegen, te wijzigen of zelfs te schrappen” is echter voldoende. Deze vermelding sluit niet uit dat je gegevens te pas en te onpas voor allerlei marketingdoeleinden worden gebruikt. De wet laat veel toe en eventuele beperkingen op wat de wet toelaat moeten expliciet in de algemene voorwaarden worden vermeld. Een beperking zoals “wij zullen jouw gegevens niet doorverkopen aan derden” zegt trouwens niet veel. Sommige providers zijn op dat punt heel slim: ze zetten in hun voorwaarden dat ze je gegevens niet aan derden zullen verkopen, maar dat is niet nodig als die derde partij een onderdeel van de provider zelf is: omdat het dan gaat om dezelfde onderneming, is er geen enkele hindernis meer wat betreft het doorspelen van jouw gegevens naar een moeder- en/of dochteronderneming. De vraag is hoeveel van je privacy je ervoor over hebt om gratis te kunnen surfen. We geven je één gouden raad: als je ergens een gratis internetabonnement wilt nemen, lees dan de kleine lettertjes er goed op na en zoek specifiek naar een ‘privacy statement’ of zoiets. Helaas hebben niet alle gratis providers zo’n privacyverklaring staan of is ze moeilijk te vinden.