Ik heb het op deze plaats al enkele keren gehad over mp3 en de achterhoedegevechten daartegen van de muziekindustrie. Tijdens de vakantie zat er het weer bovenarms op. De Amerikaanse rechter haalde Napster ei zo na van het internet. In eigen land spoorde het IFPI Napster-gebruikers op en liet ze via hun provider (waaronder Skynet) weten dat hun wat te wachten zou staan als ze niet onmiddellijk stopten met het delen en binnenhalen van muziekbestanden. Begrijp me niet verkeerd: als auteur sta ik helemaal achter het auteursrecht. Alleen denk ik dat het in de strijd tegen mp3 (of beter: de elektronische verspreiding van muziek en video) niet zozeer om het auteursrecht dan wel om het grote geld en om macht gaat.
Schrijvers en muzikanten
Als schrijvende auteur wordt mijn auteursrecht sowieso al gemakkelijker met de voeten getreden. Als iemand een kopie maakt van een van mijn artikels (op papier of op een website) kan ik dat moeilijk controleren. (Reprobel hoor ik iemand roepen – maar daar zie je als simpele freelancer geen frank van.) Mocht iemand zo gek zijn om deze Villa PC voor het slapengaan aan zijn kinderen voor te lezen word ik daar niet extra voor betaald. Ik mag als freelancer al blij zijn dat een uitgever mij betaalt telkens wanneer hij een van mijn stukken hergebruikt (elektronisch of anderszins). U zou er van staan te kijken hoe weinig scrupules sommige uitgevers hebben wanneer het om het auteursrecht van anderen gaat. Ik lig er niet van wakker: kopiëren is nu eenmaal iets wat erbij hoort en waar je als auteur maar rekening mee moet houden bij het stellen van je prijzen. Was ik echter muzikant of beter uitgever die de verspreidingsrechten heeft op de muziek van zijn muzikanten (want zo werkt dat in de muziekindustrie) dín zou zich het volgende scenario afspelen. Als u ’s avonds voor het slapengaan via de radio naar mijn muziek luistert dan betaalt u daar via SABAM een klein stukje auteursrecht op dat enkele keren per jaar effectief wordt terugbetaald aan de rechthebbenden. Bij de radio en televisie moeten ze immers gedetailleerde lijsten overmaken van wat er is uitgezonden. Koop ik uw cd en speel ik die vervolgens op een fuif dan betaal ik daar auteursrechten én derdenrechten op. Het laatste gaat naar de muzikanten die het werk uitvoeren en die immers ook recht hebben op een deel van de koek. (Kunt u zich voorstellen dat de persoon die deze pagina heeft vormgegeven ook een deel van de auteursrechtenkoek opstrijkt?) Speel ik uw muziek in mijn kruideniers- of kapperszaak (zelfs via de radio) dan betaal ik daar zowel auteurs- als derdenrechten op. Koop ik een lege drager (zoals een minidisc) en kopieer ik uw muziek dan heb ik ook nog eens auteursrechten betaald op die lege drager. Plaats ik een uittreksel van uw muziek op mijn website – zelfs al duurt die minder dan één minuut, wat traditioneel onder het citaatrecht valt – dan moet ik strikt genomen auteursrechten betalen aan SABAM. En – klap op de vuurpijl – als ik als muzikant mijn eigen stukje in mp3-formaat op mijn website plaats ben ik illegaal bezig want mijn platenmaatschappij en niet ikzelf is immers de rechthebbende.
Elektronische verspreiding
Als ik dat zo allemaal zie dan zou ik beter muzikant worden. De praktijk is natuurlijk dat het leeuwendeel van al deze centen naar de platenmaatschappijen gaat en niet naar de artiesten. Zelfs gevestigde namen staan immers al hun rechten contractueel af. De elektronische verspreiding van muziek bedreigt deze lucratieve handel. Ze is niet zozeer nadelig voor de muziekmakers: die zouden in een dergelijk distributiesysteem waarschijnlijk méér verdienen aan hun muziek (bijvoorbeeld door zelf voor de distributie ervan in te staan). De elektronische distributie bedreigt de manier van zaken doen die de muziekindustrie al decennialang gewend is. De huidige distributiemedia voor muziek (fysieke dragers en radio/tv) zijn perfect controleerbaar en leveren een aardige marge op. De muziekindustrie vreest dat ze de greep op muzikanten, uitvoerders en consumenten zal verliezen mocht de elektronische distributie algemeen verspreid raken. Auteursrechtenverenigingen spelen in dit verband een dubbelzinnige rol: ze zijn de objectieve bondgenoten van de uitgevers omdat ook hun rol bedreigd wordt door het internet. Ik begrijp volkomen wat het probleem is en ik zou dit soort geld ook zo maar niet laten liggen.
Consumentenbelang
Kijken we echter naar de auteurs en de consumenten dan is het zeer de vraag of het met alle middelen in stand houden van het huidige distributiemodel in hun voordeel is. Ook de vervanging ervan door een elektronisch distributiemodel dat aan allerlei wettelijke en technische beperkingen is onderworpen (bijvoorbeeld via pay-per-use) lijkt mij uitsluitend in het belang van de uitgevers en niet van de auteurs of consumenten. Elektronische distributie zal trouwens op de korte en middellange termijn nooit volledig de fysieke distributie kunnen vervangen. Fysieke dragers zullen nog lang nodig zijn. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het mp3-fenomeen juist zorgt voor een meerverkoop van cd’s en minidiscs. Logisch ook want een echte muziekliefhebber kan nooit tevreden zijn met ‘maar’ een mp3-tje: de kwaliteit is, zelfs bij de laagste compressie, eerder belabberd.
MP3
Nogal wat mensen gebruiken mp3’s om nieuwe artiesten te ontdekken en kopen vervolgens de cd’s van die artiesten. De muziekindustrie schermt met de verliezen die ze lijdt door de miljarden mp3’s die worden gedownload. Het is naïef en gewoon onjuist om te veronderstellen dat elke download een gemiste verkoop is. Bij de jongeren zal dit fenomeen zich zeker voordoen: zij zijn minder kapitaalkrachtig, hechten minder belang aan de kwaliteit van de drager en hebben voor hun geld andere prioriteiten. Maar stel dat er geen mp3’s waren? Zouden die jongeren dan massaal meer cd’s kopen dan pakweg tien jaar geleden? Nee, dan zouden ze doen zoals ik deed in mijn jonge jaren: met de cassette (of minidisc) in de aanslag favoriete stukken opnemen van de radio of naar de discotheek gaan en mijn favoriete muziek kopiëren of een plaatje van een vriend lenen en overtapen. Later worden die jongeren meestal goede klanten van de platenmaatschappijen (mijn cd- en platenverzameling loopt bijvoorbeeld in de honderden exemplaren).
Ingewikkeld
Heel deze affaire is te ingewikkeld om recht te doen in deze korte Villa PC. Toch denk ik dat het goed is dat met name de (Europese) regelgever ook eens de klok van de consument hoort luiden. Het verhaal is lang zo zwartwit niet als de muziekindustrie en sommige vetbetaalde artiesten ons willen doen geloven. Het is niet bewezen dat het mp3-fenomeen de muziekindustrie bedreigt. Vermoedelijk zal ze de industrie wel fundamenteel wijzigen en zullen de uitgevers in de toekomst minder machtig worden. Dat lijkt me een goede zaak voor de consument, voor het merendeel van de auteurs en voor het vrijhandelsideaal dat tegenwoordig toch zo hoog in het vaandel van de regeringen staat. Het is wachten op de eerste grote muziekuitgever die mp3 omarmt in plaats van er tegen te vechten. Die pionierende uitgever zal in zijn volgende balans mooie cijfers kunnen voorleggen. Denk nu niet dat ik hier pleit voor het stelen van andermans werk. Lees er in dat verband mijn eerdere Villa PC over het Skynet-vonnis maar eens op na. De link vind je in “Meer informatie” hiernaast. Maar enige nuancering is toch wel nodig. Die heb ik hier trachten te geven. Verder discussie in ons MP3-forum (link hiernaast).