Het moment is gekomen om een leerzaam boekje over de beurscrisis van 1929 opnieuw te lezen. Na die crisis is de controle op de banksector voor het eerst ontstaan. En het zijn precies de banken die nu die geschiedenis doen herleven. Heeft er eigenlijk iemand iets geleerd?
De Nobelprijs heeft John Kenneth Galbraith nooit gewonnen. Daarvoor schreef hij te vulgariserend over economie. Maar hij schreef wel verdomd verstandige dingen. Zo bijvoorbeeld ook het boekje The Great Crash 1929, een relaas van de beurscrisis die aanleiding gaf tot de depressie van de jaren dertig en ook voor een deel tot de Tweede Wereldoorlog.
Aangekondigde crisis
In detail beschrijft hij die dramatische weken en de begindagen van jaren crisis, maar nog meer legt hij uit hoe het zover is kunnen komen. Zijn verhaal begint lang voor de beurskoersen begonnen te zakken. Galbraith geeft een kroniek van een aangekondigde crisis, want laten we wel wezen net zoals wereldoorlog een niet begonnen is met de schietpartij in Sarajevo, is de krach van 29 niet begonnen met een bank die over de kop ging in Oostenrijk.
Met wat andere omgevingselementen – nu is er internet en een secondensnelle informatie – leest het boekje van Galbraith als een zeer actueel verhaal. Een verhaal van overschatting, veel te grote risico’s, grootheidswaanzin, en vooral spelen met het geld van een ander. We zijn intussen bijna vergeten dat die crisis de directe aanleiding is geweest om banken beter te controleren. Het is toen dat de Bankcommissie is opgericht, de overheidsinstelling die de mensen het vertrouwen in het systeem moest teruggeven. En dat heeft jarenlang goed gewerkt.
Ongestoord
Of tenminste dat dachten wij. Want een aantal banken waren intussen zo groot geworden en zo machtig dat nu blijkt dat zij vrij ongestoord hun gang konden gaan. Intussen is er ook de Europese Unie met zijn vrij verkeer van kapitaal maar zonder controle op Europees vlak.
En dus is er nu de terechte roep om Europese controle. En die zal er ongetwijfeld komen, met tijd en boterhammen. Maar als we intussen vergeten zijn hoe groot die crisis van de jaren 30 was, en als we intussen vergeten zijn waarvoor die bankcontrole wel moest dienen, dan kan je je wel afvragen hoe lang de nieuwe controle-instrumenten deze en de komende generatie gaan kunnen beschermen.
Vergeten van vooraf aan
Op een bepaald moment beginnen we weer te vergeten, of beginnen we maar al te graag te vergeten. En dan begint het allemaal van voor af aan opnieuw, want we zien allemaal zo graag geld. Wie de volgende controle criteria opstelt, zou eerst de lessen uit de vorige crisis van buiten moeten leren. Daar is niet altijd een dure cursus voor nodig, een paperback boekje zoals dat van Galbraith kan volstaan.
John K. Galbraith, The Great Crash 1929. 11,20 dollar bij Amazon.
Toon Lowette is mede-oprichter van 6minutes. Hij is voormalig Knack-journalist en sinds 1982 actief in elektronisch uitgeven, eerst bij krantengroep De Standaard, daarna als onafhankelijk consultant. In 1999 lag hij mee aan de basis van de e-mailnieuwsbrievenuitgeverij 6minutes.