Dankzij de digitalisering is fotomanipulatie eenvoudiger dan ooit. Ook Belgische kranten vervalsen naar hartelust foto’s en vinden dat zelfs normaal.
De Libanese freelance fotojournalist Adnan Hajj werd begin augustus door het persbureau Reuters ontslagen nadat uitlekte dat hij een aantal foto’s met Photoshop had bewerkt om de gevolgen van de Israëlische bombardementen erger te doen lijken.
Fotomanipulatie is zo oud als de fotografie, maar in het digitale tijdperk mag je blijkbaar steeds minder vertrouwen op het waarheidsgehalte van een beeld. Hajj is slechts de laatste in een groeiend rijtje van journalisten dat werd betrapt op fotomanipulatie.
Bloggers
Vooral bloggers maken er een hobby van om dergelijke manipulaties aan het licht te brengen. Ook in België hebben bloggers al kranten betrapt op het afdrukken van vervalste foto’s. Op 10 april publiceerde de locale krant De Beiaard een foto van het koninklijk bezoek aan Brakel. Op die foto is de koningin twee keer te zien. De photoshopper van dienst wekte op een onhandige manier de indruk dat er meer volk aanwezig was tijdens het bezoek.
Het Laatste Nieuws publiceerde op 24 april een foto naar aanleiding van de mars na de moord op Joe van Holsbeek. De oorspronkelijke Belga-foto werd door iemand bij HLN bewerkt om de indruk te wekken dat er meer volk was samengestroomd voor het Centraal Station in Brussel dan in werkelijkheid het geval was.
Fotomanipulatie in de Sovjet-Unie in de jaren dertig: de in 1940 geëxecuteerde NKVD-commissaris Nikolai Yezhov is weggeretoucheerd op de tweede foto
Ongelukje
De hoofdredactie van de krant maakte er zich toen dit uitlekte vanaf met de bewering dat er een "ongelukje" was gebeurd tijdens het photoshoppen: "Tijdens de beeldbewerking werd getracht de foto te verbreden, een procedure die dagelijks tientallen keren wordt toegepast en niets te maken heeft met beeldmanipulatie. Door een technische fout werd tijdens deze procedure de kloonstempel ingeschakeld en werd een deel van de foto gekopieerd, waardoor sommige mensen twee keer te zien zijn op het beeld."
Iedereen die een beetje kan photoshoppen weet dat dit klinkklare nonsens is en dat de foto bewust werd gemanipuleerd.
Wetenschapper
Niet alleen journalisten maken zich hieraan schuldig. Begin dit jaar lekte uit dat de Zuid-Koreaanse wetenschapper Hwang Woo-suk (황우석) foto’s had bewerkt om aan te tonen dat hij menselijke stamcellen had gekloond. Hwang moest ontslag nemen.
Het is mogelijk digitale foto’s technisch te waarmerken. Camerafabrikanten bestuderen allerlei mogelijkheden op dat vlak. Meestal komt het erop neer dat er een soort crc-code (clyclic redundancy check) wordt berekend van (een deel) van het beeld en dat die in de camera wordt vastgehecht aan de foto. Achteraf kan dan eenvoudig worden vastgesteld of er met het beeld werd geknoeid.
Er bestaan ook statistische algoritmes die wijzigingen achteraf kunnen detecteren (gebeurd buiten de camera). Dit werkt zelfs met foto’s die door vervalsers werden afgedrukt en ingescand om een nieuw "origineel" te creëren. Als de vervalsing gebeurt met medeweten of zelfs goedkeuring van de hoofdredactie helpen dergelijke technische beschermmiddelen natuurlijk niet.
Gelukkig is er dan nog het groeiend legertje internetbloggers om ons voor dit soort vervalsingen te waarschuwen.