Massa’s uitingen van menselijke creativiteit liggen begraven in de kluizen van rechthebbenden. Technische, maar vooral financiële problemen verhinderen de vrijgave ervan.
Massa’s uitingen van menselijke creativiteit liggen begraven in de kluizen van rechthebbenden. Oude films, antieke tv-programma’s, vergeten muziek, vergeelde literatuur en lectuur, opgeslagen kunstwerken: de voorbeelden zijn legio. Sommige van die werken zijn ongetwijfeld waardevol vanuit monetair oogpunt: de rechthebbende kan er nog geld mee verdienen door het werk opnieuw op de markt te brengen.
Beperkt publiek
De overgrote meerderheid is echter alleen interessant voor een beperkt publiek. Dan loont het vaak niet de moeite om het werk opnieuw op de markt te brengen of uit de stock van een museum te halen en in de tentoonstellingsruimte te hangen. De oplage is te klein en de kosten om het werk te herlanceren liggen te hoog.
Digitalisering en het internet zijn de voor de hand liggende oplossingen voor dit dilemma. Technisch stelt het niet zo heel veel voor om ‘vergeten creativiteit’ te ontsluiten via het internet. Greg Dyke, de voormalige grote baas van de Britse nationale omroep BBC, besefte dat maar al te goed toen hij in de zomer van vorig jaar op het tv-festival van Edinburgh aankondigde dat de omroep zijn archieven via het internet zal openstellen voor het grote publiek.
Het digitale archief van de BBC zou dit najaar al van start gaan. Het is een ambitieus, maar technisch niet onoverkomelijk project. Dit dankzij de dalende hardwareprijzen, specifiek die voor opslag, en de steeds goedkopere netwerkkosten voor volumeafnemers.
Kosten digitalisering
Brewster Kahle van het Internet Archive maakte voor Slate een snelle berekening van wat het zou inhouden om de uitvoer van acht tv-kanalen (sinds 1936) en tien radionetwerken (sinds 1922) op het internet te zetten. Video van dvd-kwaliteit verbruikt ongeveer drie tot vijf megabit bandbreedte per seconde. De jaaruitvoer van één tv-kanaal (zonder de herhalingen) beslaat dan ongeveer tienduizend gigabytes schijfruimte ofwel 10 terabytes.
De prijzen voor harde schijven dalen zeer snel en halveren ongeveer elke negen maanden. Als deze tendens zich voortzet, dan zou de jaaruitvoer van één tv-kanaal binnen drie jaar passen op schijfruimte die minder dan 3.500 euro kost. Kahle schat dat je vandaag één tv-kanaal kunt opslaan op een goedkope Linux-rack van ongeveer 42.700 euro (met inbegrip van de back-ups). De benodigde internetbandbreedte zou massaal kunnen worden ingekocht bij een gespecialiseerd bedrijf als Akamai, waar de BBC nu ook al klant is.
Het digitaliseren van oude analoge banden zou volgens Kahle kunnen gebeuren door de BBC zelf voor een geschatte kost van 12,8 euro per uur. Dat komt neer op ongeveer 85.000 euro per kanaal, een fors bedrag, maar je kunt initieel natuurlijk alleen de interessantste programma’s digitaliseren.
Creative Commons
Nee, het echte probleem zit hem aan de rechtenkant. Alle programma’s van de BBC worden net zoals die van de VRT en RTBF bij ons gefinancierd met publiek geld. Je kunt dus stellen dat de eigen geproduceerde programma’s eigendom zijn van het publiek. Als je programma’s zo maar op het net zou gooien, dan zouden er ongetwijfeld mensen proberen te profiteren, bijvoorbeeld door de programma’s te verkopen aan mensen die geen internettoegang hebben.
Ook is er het probleem van buitenlandse bezoekers, want die hebben natuurlijk niet voor de programma’s betaald via het kijk- en luistergeld of via hun belastingen. Verder is er nog het probleem van de nevenrechten van uitvoerenden, acteurs enz. Wie gaat die betalen? Je mag er zeker van zijn dat auteursrechtenverenigingen zullen proberen een graantje mee te pikken van de ‘uitzendingen’ via het internetΣ waardoor het hele project natuurlijk onbetaalbaar duur wordt.
De BBC denkt een oplossing gevonden hebben door zijn Creative Archive open te stellen via het Amerikaanse Creative Commons model. Dit houdt een middenweg in tussen de reservatie van alle rechten en het ter beschikking stellen van beschermd materiaal in het publieke domein.