Hoe draagbaar wens je jouw digitale muziek?

Draagbare, handzame apparaatjes waarmee je overal en altijd storingsvrij naar jouw favoriete muziek kunt luisteren. Digitale audiospelers heten ze, en ze zijn niet meer uit het straatbeeld weg te denken. DiskIdee legde zijn oor te luisteren bij negen digitale audiospelers uit het enorme, maar nog steeds groeiende aanbod. Met sommige van deze apparaatjes kun je bovendien ook stem en muziek opnemen.

Muziek – of geluid in het algemeen – kun je op verschillende manieren "vangen". Het beste voorbeeld daarvan is het opschrijven van de muziek aan de hand van allerlei notatieregeltjes, partituren, notenbalken, tabulaturen. Een computer heeft daar jammer genoeg niet veel aan want die "denkt" immers enkel in bits.
Het gaat er dus om datgene wat we horen, verstaanbaar te maken voor de computer. Dat moet met eentjes en nulletjes. De compactdisc werkt op die manier, net zoals de minidisc, de digital versatile disc (dvd) en wat voor "discen" er verder nog bestaan.
MP3 of MPEG Audio Layer 3 hoort ook in dit rijtje thuis. Het is een "lossy" compressiesysteem voor audio. "Lossy" betekent dat mp3 sommige geluidsinformatie gewoon weggooit omdat het menselijke gehoor die toch niet (goed) hoort. In de praktijk comprimeert mp3 de geluidsgegevens van een cd met een factor twaalf zonder noemenswaardig kwaliteitsverlies.

Trillingen
Aangezien geluid eigenlijk bestaat uit trillingen, kunnen we proberen om die trillingen in te delen in sterktes. Als we nu bijvoorbeeld elke seconde meten hoe sterk de trilling is, en daaraan een binaire code toekennen, wordt het mogelijk om geluid digitaal voor te stellen.
Hoe meer metingen je verricht (bijvoorbeeld elke 1/10 seconde), hoe hoger de geluidskwaliteit. Je krijgt immers tien maal meer informatie over het geluid, maar de stroom enen en nullen zal natuurlijk veel langer zijn. Het digitaliseren van geluid wordt bemonstering of sampling genoemd. Eenmaal alles gedigitaliseerd is, kan het overgebracht worden naar je computer en weer afgespeeld worden met behulp van een geluidskaart.

MP wat … ?
Hoe past MP3 in bovenstaande uitleg? MP3 is de afkorting van MPEG Layer 3 waarvan MPEG op zijn beurt staat voor Moving Picture Experts Group. Deze organisatie brengt standaarden uit die beschrijven hoe beeld en geluid digitaal opgeslagen kunnen worden. Belangrijk daarbij is dat de omvang van de gegevens kleiner wordt zonder dat de kwaliteit zichtbaar/hoorbaar aangetast wordt. Dat heet compressie en is één van de voornaamste redenen waarom MP3 zo populair is.
Stel dat je een liedje wil digitaliseren, dan heb je ongeveer tien megabyte schijfruimte nodig per minuut, cd-kwaliteit wel te verstaan. Meestal krijg je dan een WAV-bestand dat afgespeeld kan worden met de mediaspeler van Windows.
Beschik je echter over de juiste software, dan kan je het lied als MP3-bestand bewaren. Er wordt dan een compressie toegepast zonder dat daarbij een hoorbaar verlies van kwaliteit optreedt.
Handig is ook dat er extra informatie kan worden toegevoegd aan de MP3-file. Zaken zoals naam van de uitvoerder en titel van het lied kunnen dan in een zogenaamde tag-ID worden toegevoegd en eventueel tijdens het spelen op het scherm worden getoond.

Op stap
Echt handig is het niet, zo’n harde schijf vol met MP3’s. Wie wil nu niet zijn favoriete liedjes steeds op zak hebben? Hetzelfde dachten enkele snuggere jongens en ziedaar, de geboorte van de MP3-speler. Eigenlijk stelt het niet veel voor: een plastieken doosje ter grootte van een pakje sigaretten. Nog wat enkele knopjes erop en klaar is kees. Vergelijk het met een walkman, maar dan kleiner.
Bovendien beperkt dit zich niet enkel tot MP3-bestanden zodat je ook andere bestanden kan transporteren naar andere computers. Een MP3-speler kan je dus doorgaans ook gebruiken als veredelde diskette! Bovendien kun je met sommige van deze apparaatjes ook opnames maken, zowel van microfoon als van andere geluidsbronnen en soms ook van de ingebouwde fm-radio.

Digitale audio
Mp3 zorgde voor de huidige populariteit van digitale, gemakkelijk te kopiëren audio. Maar het heeft vanuit het oogpunt van de muziekuitgevers en artiesten één groot nadeel: mp3’s kun je vrij kopiëren en dat gebeurt dan ook op grote schaal. Dat dit illegaal is behoeft geen betoog, maar daar trekken de meeste gebruikers zich niets van aan.
Microsoft, Sony en andere bedrijven proberen alternatieven voor mp3 in de markt te zetten. Digitale muziekformaten zoals wma en atrac3 maken nog kleinere bestanden dan mp3 en/of ze leveren betere kwaliteit. Deze digitale muziekformaten voorzien ook in een systeem voor het beheer van digitale rechten, waarmee het kopiëren van muziek kan worden beperkt.
Sommige digitale audiospelers ondersteunen bepaalde van deze alternatieve audioformaten. Wma is het populairst, maar soms kom je ook Ogg Vorbis tegen. Sony en Sony-Ericsson kiezen dan weer voor het eigen Atrac3 formaat. Belangrijk is echter dat alle spelers in elk geval het meest populaire bestandsformaat, namelijk mp3 ondersteunen. De andere formaten zijn voorlopig nog altijd veel minder populair dan mp3, al leveren sommige dan betere kwaliteit af. Het gebruiksgemak en de vrijheid van kopiëren vinden de meeste consumenten blijkbaar echter belangrijker dan de geluidskwaliteit.

Kwaliteit
Niet alle digitale audiobestandjes hebben eenzelfde kwaliteit. De geluidskwaliteit hangt af van de gebruikte encoder (software om de muziek te comprimeren) én van de gebruikte bitsnelheid of bit rate. Bitsnelheid is synoniem voor doorvoersnelheid. Hoe hoger de doorvoersnelheid, hoe hoger de geluidskwaliteit maar hoe groter het bestand.
Bij de digitale compressie van muziek moet tussen beide parameters steeds een compromis worden gesloten. Een typische bitsnelheid met een goed compromis tussen omvang en kwaliteit is 128 kbit/s voor mp3 en 64 kbit/s voor de efficiëntere compressiesystemen zoals atrac3, ogg en wma.
128 kbit/s biedt voor mp3 echter geen cd kwaliteit. Wil je de cd kwaliteit benaderen dan moet je gaan voor 256 kbit/s. Bovendien moet je dan de best mogelijke encoder gebruiken. Eén van de betere mp3 encoders is Lame. CDex is een goede, gratis "cd-ripper" oftewel programma om van cd’s digitale audiobestanden te maken (en het omgekeerde). CDex kan werken met tal van encoders, niet alleen Lame, maar ook andere die bijvoorbeeld Ogg of nog andere digitale geluidsformaten ondersteunen, zoals Musepack waarvan wordt beweerd dat het van alle "lossy" encoders de beste kwaliteit voor de kleinste bestanden geeft.
Winamp, de populairste software om digitale audio af te spelen onder Windows, kan onder andere ook via een plug-in Musepack-bestanden afspelen. Helaas kennen we voorlopig geen losse digitale audiospeler die Musepack ondersteunt.
Heb je je muziekbestandje van het internet geplukt of van iemand anders gekregen dan kun je de kwaliteit controleren met EncSpot2. De (betalende) Pro versie toont nog veel meer informatie over mp3-bestanden.

EncSpot2 Pro

Hoed je voor het converteren van "lossy" digitale audiobestanden naar andere digitale audioformaten. Bij een dergelijke conversie treedt altijd kwaliteitsverlies op. De beste kwaliteit verkrijg je met vers geripte audiobestanden op basis van originele (bij voorkeur zelf gekochte) cd’s (niet van illegale cd’s die samengesteld zijn op basis van mp3’s of andere digitale audiobestanden).