Duur of gratis?

Of je nu wilt of niet, Microsoft Office zwaait de scepter en is als kantoorsuite alomtegenwoordig. Dat is niet gezond. Concurrentie moet er zijn en die is nu praktisch compleet weggeveegd. Of toch niet? Sun StarOffice 6 lijkt wel de luis in Microsofts pels.

Ongeveer tien jaar geleden zou ik deze tekst geschreven hebben in WordPerfect, dat toen dé tekstverwerker bij uitstek was. Corel WordPerfect wordt sinds de laatste versie niet meer in het Nederlands vertaald, iets wat zeker voor tekstverwerking geen overbodige luxe is. Dat is de voornaamste reden waarom geen kat het bij ons nog gebruikt. De andere onderdelen van de suite zijn in ieder geval nooit echt populair geweest. Lotus SmartSuite is altijd het lelijke eendje geweest en lijkt helemaal een stille dood te sterven, behalve dan in bedrijven die deze kantoorsuite gebruiken in combinatie met Lotus Notes. Koop je een IBM ThinkPad notebook of sommige bureau-pc’s van Big Blue, dan krijg je deze kantoorsuite ook cadeau omdat IBM het aan de straatstenen niet meer kwijt kan. In de gewone computerzaak zal men dus raar opkijken wanneer je naar de laatste SmartSuite vraagt.
Is heel de aardkloot dan veroverd door Microsoft Office? Neen! Enkele vermetele Teutoonse nakomelingen bieden nog steeds weerstand tegen de Grote Veroveraar. Het Duitse StarDivision immers biedt op het web gratis en voor niks een volledige kantoorsuite aan. Je vindt hem ook in het Nederlands en bovendien nog voor allerlei andere platformen zoals Linux, Unix, Solaris, MacOS en tot voor kort ook nog OS/2. Sun kocht StarDivision op, maar laat het bedrijfje toch min of meer zijn ding doen. Om de ontwikkeling van de nieuwe StarOffice te versnellen, is de broncode ook op het web beschikbaar gesteld voor ontwikkelaars in de vorm van het OpenOffice project. Daaruit is nu StarOffice 6.0 bèta ontsproten, dat op heel wat vlakken breekt met de vorige versie 5.2.

David tegen Goliath

De definitieve versie van StarOffice 6.0 zal pas in mei of juni 2002 klaar zijn. Ik heb op de valreep de bèta-versie nog kunnen downloaden. Officieel is de vrijgave van de bèta-versie afgesloten en kun je hem sinds 1 januari 2002 ook niet meer downloaden. Toch kun je StarOffice 6.0 bèta nog wel op verschillende gratis verspreide cd-rom’s krijgen, je weet wel, de lokkertjes voor het kopen van tijdschriften. Eén van de eigenaardigheden van versie 5.2 was dat deze versie heel de Windows-omgeving naar zich toe trok. In versie 6.0 zijn de verschillende applicaties opnieuw hun eigen baas zodat ze afzonderlijk kunnen worden opgestart. Dat maakt versie 6.0 opnieuw een flink stuk sneller. Een andere nieuwigheid waar je rekening mee moet houden is het verdwijnen van de ingebouwde browser, e-mail en agenda. Van de browser kunnen we dat nog aannemen, maar het is wel jammer voor de e-mail en vooral de agenda. Nu verdwijnt immers een geldig Outlook-alternatief uit het geheel. Ook de Adabas-database zul je niet meer terugzien in StarOffice 6.0. In ruil daarvoor is de connectiviteit met andere databases (leest ODBC) verbeterd. StarOffice 6.0 moet je dus eerder vergelijken met Microsoft Office Standard Edition zonder Access.
Een van de belangrijkste argumenten van een alternatieve kantoorsuite om op te tornen tegen de gevestigde waarde is de compatibiliteit tussen de verschillende formaten. Uit eerdere versies van StarOffice bleek dat daar nog wel een en ander aan gesleuteld kon worden. Rekenbladen gemaakt met StarCalc bijvoorbeeld bleken helemaal andere tekstkleuren en achtergrondkleuren te krijgen bij het openen in Excel 2000. Dergelijke vervelende incompatibiliteiten zouden nu van de baan moeten zijn. In StarOffice 6.0 hebben de jongens van Sun en StarDivision immers resoluut gekozen voor de XML-opmaak als standaardformaat doorheen heel de suite. Dat maakt de conversie naar ‘de’ Office nog veel compatibeler. Er zijn nu bijna geen incompatibiliteiten meer. Maar, Mark Uytterhoeven heeft gelijk: alles kan beter. Zo vond ik toch nog kleine afwijkingen tussen een presentatie gemaakt in StarImpress 6.0 en PowerPoint 2002/XP. Een opsomming met een zwart rondje, werd bij het bekijken vanuit PowerPoint ineens een schaar. Het kan dus nog steeds beter, al zijn het kleinigheden die de algemene opmaak van een document meestal niet al te veel storen.

Volwaardig alternatief?

Ik ga niet zitten vitten, maar de centrale vraag die op ieders lippen ligt, “is StarOffice 6.0 een volwaardig alternatief voor Office XP?” is niet altijd even eenvoudig te beantwoorden. Wanneer je met verschillende mensen samen aan één document werkt, dan blijft Office XP de voorkeur genieten. StarOffice 6.0 heeft simpelweg onvoldoende functionaliteit om verschillende versies van een document te beheren. Ook verbindingen met het internet maakt Office XP vlotter. De vraag is echter of iedereen die functies wel gebruikt. Voor het dagelijkse gebruik van tekstverwerking, rekenblad en presentatie bieden de onderdelen StarWriter, StarCalc en StarImpress duidelijk voldoende functionaliteit die zelfs in details die van Office XP nauwelijks ontloopt. Zo kun je in PowerPoint 2000 en 2002/XP de tijd meten hoelang je uitleg geeft over één dia in een presentatie. Dat kan ook in StarImpress 6.0 en een vereenvoudigde versie ervan zit zelfs in StarOffice 5.2.

Gebruisvriendelijkheid

Qua gebruiksvriendelijkheid is StarOffice 6 blijven stilstaan op het niveau van Office 2000. Wizards zijn uiteraard van de partij, zelfs met vooraf ingevulde voorbeeldformuleringen. Je kunt er zelfs zover in gaan dat je bijvoorbeeld voor een bedrijfsbrief kunt aanklikken of je items als “Uw referentie”, “Onze referentie”, bedrijfslogo’s en adres in de brieflay-out opneemt. Je kunt in de wizard zelfs bepalen waar je het bedrijfslogo wilt: links, in het midden of rechts. Nieuwere helpsnufjes zoals de Takenbalk echter moet je missen in StarOffice 6.0. Dat is ook zo met typische Microsoft-liflafjes zoals de fameuze smart tags of infolabels. Grammaticacontrole moet je ook niet zoeken, maar een spellingscontrole is er dan weer wel. Hoe goed die is, heb ik uit de Engelse bèta-versie natuurlijk niet kunnen opmaken.
De functionaliteit van StarOffice 6.0 mag dan wel voor het grootste deel gelijk zijn aan die van Office XP, de interface is dat niet. Op het eerste zicht is de gelijkenis treffend, maar wanneer je wat beter kijkt, zie je totaal verschillende knoppen en vooral de indeling van de menu-items komt in de verste verte niet overeen met de Microsoft-originelen. StarOffice is dus duidelijk geen ‘kloon’ van Office XP waarmee je zomaar aan de slag kunt. Je zult even je weg moeten zoeken. Wel handig is dat de opties om StarOffice naar je hand te zetten in elke applicatie terugkomen en gelden voor heel de suite, dit in tegenstelling tot Office XP. Daar gelden instellingen enkel voor de geopende toepassing. Zet je bijvoorbeeld de taakvensters in Word definitief uit, dan geldt dat niet voor Excel of PowerPoint. Bij StarOffice 6.0 gebeurt het ‘fine tunen’ dus centraal en veel overzichtelijker.