In februari 2007 ontstond in Vlaanderen ophef over de verkoop van een kostbaar handschrift aan de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag. Maar dat is op zijn minst hypocriet als je ziet hoe men in België nog bijna nergens staat met het via internet beschikbaar stellen van het culturele erfgoed. Al bestaan er gelukkig wel uitzonderingen.
In februari ontstond in Vlaanderen ophef over de verkoop van het Gruuthusehandschrift aan de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag. Voor wie het niet weet: dit is een van de belangrijkste laatmiddeleeuwse handschriften in de Nederlandse taal.
Hoeveel Nederland ervoor betaald heeft, staat niet vast, maar het is in elk geval een pak meer dan de 750.000 euro die de Koninklijke Bibliotheek (KBR) in Brussel er veil voor had. De KB in Den Haag zette het handschrift begin maart online, compleet met beschrijving, toelichting bij de teksten en de muziek en muziekopnames van de liederen.
Hoe dat zo snel kon? In werkelijkheid had de KB het handschrift al enkele maanden in zijn bezit, maar de verkoop aan Nederland van één van Vlaanderen’s culturele topstukken door een Brugse privé-eigenaar lekte pas in februari 2007 uit.
Belangrijke collecties
Ik ben blij dat het handschrift naar de KB ging. Niet dat onze KBR de deskundigheid mist om dergelijke topstukken te bewaren, te beschrijven en te ontsluiten. Integendeel, want de collecties van de KBR behoren tot de vijf à tien belangrijkste van de wereld.
Bezoek echter de website van onze nationale bibliotheek en u zult geen enkele gedigitaliseerde versie vinden van een van de vele topstukken die er worden bewaard. Bij de KB in Den Haag is dat wel even anders.
Ook bij de Bibliothèque Nationale de France (BNF) in Parijs is dat anders. Die heeft al sinds 1997 een complete digitale bibliotheek (Gallica, la bibliothèque numérique) die door iedereen via het internet kan worden bezocht. (Gallica is bovendien drietalig Frans, Engels en Spaans.) Momenteel bevat Gallica 90.000 ingescande boeken, 1.200 boeken in full-text, 500 geluidsdocumenten en 80.000 afbeeldingen.
Geen budget
Het is niet dat ze bij onze KBR ook niet dergelijke projecten zouden willen opzetten. De wil en de deskundigheid is er wel, maar het geld ontbreekt. De KBR is immers een slecht gefinancierde federale culturele instelling in een land waar het cultuurbeleid zo goed als volledig in handen is van de gemeenschappen.
De KBR is zo slecht gefinancierd dat het brandveiligheidsysteem niet eens naar behoren werkt. Een belangrijk deel van de culturele erfenis van Brussel, Vlaanderen en Wallonië wordt er bewaard, maar er is zelfs niet voldoende geld om alles veilig te bewaren, laat staan via het internet te ontsluiten.
Hypocriet
De verontwaardiging over het verdwijnen van een topstuk zoals het Gruuthusehandschrift uit België is dan ook op zijn minst hypocriet te noemen. Gelukkig zit dat handschrift nu in een bibliotheek die wel goed beveiligd is en die het geld heeft om het te ontsluiten voor een breed publiek. En gelukkig bestaan er buitenlandse bibliotheken die het werk voor ons doen. U zult in België bijvoorbeeld tevergeefs naar een online versie zoeken van het zestiende-eeuwse Cruydeboeck van Mechelaar Rembert Dodoens. Bij Gallica vindt u er twee (een Engelse en een Franse versie, die laatste vertaalt door Charles d l’Ecluse, de man die de eerste aardappel mee naar België bracht).
Het Dagelijks Boek
Op zoek naar een Nederlandstalige Dodoens? Dan moet u in Nederland zijn bij Plantaardigheden.nl (eerste editie 1554) of in Duitsland bij de Universiteit van Marburg (editie 1563).
Gelukkig is het niet al kommer en kwel. Door Vlaanderen en Brussel reist momenteel een kleine, maar fijne tentoonstelling over en met twaalf “gewone” boeken uit de zeventiende eeuw. Die tentoonstelling kunt u echter ook online bezoeken (Het Dagelijks Boek). De twaalf “dagelijkse” boeken zijn alle gedigitaliseerd in hoge resolutie.
