Tien pci-geluidskaarten

Een geluidskaart dient al lang niet meer alleen voor het weergeven van het opstartgeluid van Windows. Wil je je inleven in de nieuwste games of pas van het Net geplukte MP3-muziek beluisteren dan verdient een zo goed mogelijk presterende geluidskaart de voorkeur boven een goedkoop prullending. Niet alleen je oren zullen blij zijn met een kwalitatieve geluidskaart, ook je pc zal vlotter werken met een geluidskaart die weinig beslag legt op de processor en op de systeembronnen van Windows. Daarom ging DiskIdee op zoek naar geluidskaarten die je in vervoering kunnen brengen en die ook nog “snel” zijn. We testten tien pci-kaartjes. Waarom pci? Dat verneem je hieronder, samen met het complete testverslag.

Moderne spelletjes – vooral de zogenaamde 3D-schooters – winnen enorm met een goede, driedimensionele geluidsweergave. De geluidskaart die standaard in je pc is gemonteerd is misschien niet de beste keuze als je een fanatieke gamer bent of veel naar muziek via je pc luistert. Een upgrade naar een nieuwe, betere geluidskaart kan een enorm verschil betekenen. Natuurlijk speelt ook de kwaliteit van de luidsprekers een rol, maar die test presenteren we je op een andere keer. Hier gaat het over de geluidskaarten en dan betekent een upgrade automatisch een keuze voor pci. Waarom? Omdat geluidskaarten met een pci-interface minder beslag leggen op je computer en dus snéller werken, vooral in 3D-spelletjes. Pci heeft ook het voordeel van plug and play, wat de installatie van een geluidskaart onder Windows een stuk vergemakkelijkt.

Kwaliteit hangt af van allerlei factoren
Voor muziekweergave moet je een geluidsbron hebben. Dat kan een bestand op je harde schijf of op een cd-rom zijn zoals wave, midi, mp3 of nog wat anders. Het kan echter ook afkomstig zijn van een apparaat buiten de geluidskaart, zoals je cd-romspeler of een externe cd-speler, cassettedeck of wat dan ook. De geluidskwaliteit die je hoort hangt af van een aantal factoren. Eerst en vooral natuurlijk de kwaliteit van de geluidsbron. Bij audiobestanden speelt de kwaliteit van het opgeslagen geluid een grote rol. In de tweede plaats is er de kwaliteit van de geluidskaart en tenslotte de kwaliteit van de luidsprekers of hoofdtelefoon. Als je geluid gaat bewerken, moet de software natuurlijk zoveel mogelijk alles digitaal bijven verwerken, zonder allerlei vervormingen of storingen in het geluid te introduceren. Dat lijkt logisch, maar wij komen geregeld allerlei software tegen die mooie effectjes kan toevoegen aan wave-bestanden maar tijdens die bewerking hopen ruis toevoegt.

MIDI
MIDI is een geval apart. De afkorting staat voor “Musical Instruments Digital Interface” of digitale koppeling voor muziekinstrumenten. Het is van in den beginne een manier geweest om muziekinstrumenten, computers en synthesizers aan elkaar te koppelen en onderling informatie te laten uitwisselen. Men kon de partituren van een bepaald instrument (de noten die je speelt en het tempo waarin je ze speelt) via die MIDI-aansluiting doorsturen naar een ander apparaat of naar een computer en ze daar mengen. Tegenwoordig dient het daar nog steeds voor, maar doen we met een computer ook het omgekeerde. We starten met een MIDI-bestand. Dat is gewoonlijk vrij klein en bevat alleen de partituur van een muziekstuk: een lijst van instrumenten met daarbij voor elk instrument een specifieke partituur (tempi en noten). Een wave-bestand bevat daarentegen het complete geluidspatroon van een muziekstuk (net zoals een audiocd) en heeft dus letterlijk alle informatie. Daarom is het ook zo groot. Een midi-bestand heeft ook vrijwel alle informatie, maar niet de specifieke geluidspatronen. Die moet de computer zelf reconstrueren. Vroeger hadden geluidskaarten daarvoor een zogenaamde OPL-synthesizer aan boord: die probeerde voor elk instrument tonen te “componeren” die zogezegd het meest zouden lijken op het gevraagde instrument. We hebben allemaal al eens gehoord hoe jammerlijk dat klinkt.

Wavetable
Een volgende stap is de wavetable-midiweergave. Hierbij staat het geluidsbeeld van een MIDI-instrument opgeslagen in een ROM. Bij het afspelen van een midipartituur hoeft de geluidskaart alleen maar het patroon van het gewenste instrument uit zijn geheugen te halen en te gebruiken in de juiste toonhoogte en het juiste tempo. Het nadeel hiervan is dat je maar een zeer beperkt aantal instrumenten kunt opslaan. De meeste wavetable-kaarten slaan er maar 64 op en je moet al erg veel geluk hebben om er een tegen te komen die er 128 kan bewaren.

Synthesizer
Tegenwoordig heeft men de midi-synthesizer (die dus het oorspronkelijk bedoelde geluidspatroon probeert te reconstrueren aan de hand van in een wavetable opgeslagen instrumentgeluidsbeelden) vaak niet meer in hardware op de kaart zitten (of niet volledig), maar laat men dat door de pc (en met name door Windows) opknappen. Dat geeft de pc natuurlijk weer meer werk, maar het grote voordeel is dat je nu bijna niet meer beperkt bent in de hoeveelheid instrumenten die je kunt ondersteunen. Je kunt er namelijk zoveel ondersteunen als je harde-schijfruimte over hebt. Met een goede midi-softwaresynthesizer (en de beste zijn volgens ons die van Timidity, Yamaha XG en Isis MIDI Extended) heb je een vrijwel perfecte weergave van een midibestand.

Partituur
Of de weergave echt goed klinkt, is dan nog wel afhankelijk van de kwaliteit van de partituur. De allerbeste kwaliteit krijg je als de instrumenten die de artiesten oorspronkelijk gebruikt hebben een midi-aansluiting hadden en die gebruikt werd om voor elk instrument midipartituren weg te schrijven naar een pc, die ze achteraf combineerde tot één groot midibestand. Helaas is de overgrote meerderheid van de midibestanden op Internet of elders zelf samengesteld door hobbyisten. Dat hoort je er dan ook aan. Echt goede midibestanden zijn erg zeldzaam, maar als je er een te pakken hebt krijg je een geweldig geluid dat bijna geen plaats in beslag neemt op de harde schijf. Zo hebben wij een vrij goede midi-weergave van Mike Oldfield’s “Tubular Bells” (eerste deel) van meer dan negentien minuten in ons bezit en dat neemt 150 KB in beslag. In WAV-formaat had dat dik 200 MB gekost en zelfs in MP3-vorm zou dat nog 19 à 20 MB groot geweest zijn.

MP3
MP3 staat overigens voor “MPEG-1 audio layer level 3” en het is formaat dat audiosignalen sterk comprimeert mét verlies (ongeveer zoals JPEG voor plaatjes). De theorie is dat MP3 vrijwel niet te onderscheiden is van WAV (en dat is cd-kwaliteit), maar wij hebben daar zelf wat mee geëxperimenteerd en doorgaans kunnen wij het verschil wél horen – althans met een goede geluidskaart zoals de Guillemot Isis. Zoals altijd zul je zelf moeten afwegen wat de doorslag geeft: opslagruimte of geluidskwaliteit.