Tablet pc: digitaal kladblok

Twee jaar geleden stelde Bill Gates voor het eerst het concept van de tablet-pc voor. Een notebook waar je letterlijk op kunt schrijven, dat is wat de tablet-pc simpel gezegd moet voorstellen. De eerste commercieel verkrijgbare tablet-pc’s duiken echter nu pas op, meteen na de lancering van Windows XP Tablet PC Edition. Wat mag u van deze technologie verwachten en voor wie is het bedoeld?

Opgelet: dit artikel bestaat uit meerdere pagina’s. Klik op de navigatiecijfertjes rechts boven en beneden van dit artikel.

Ondanks de komst van veelbelovende technologieën gebaseerd op spraak- en tekstherkenning, maakt de doorsnee pc-gebruiker nog altijd gebruik van een doodgewoon toetsenbord voor het ingeven van
gegevens in een computer. Ook de muis lijkt moeilijk van zijn troon gestoten te kunnen worden als favoriete aanwijsmiddel. Nochtans komt deze combinatie alsmaar meer onder druk te staan en dat heeft
alles te maken met mobiliteit. We nemen namelijk steeds vaker digitale informatie met ons mee of willen er op z’n minst gemakkelijk verbinding mee kunnen maken. Denkt maar aan de vele gsm’s of pda’s
die tegenwoordig tot erg veel in staat zijn inzake datacommunicatie. Dergelijke mobiele apparaten moeten door hun beperkte afmetingen noodgedwongen uitgerust worden met alternatieve
invoermogelijkheden. Gsm’s hanteren een weinig gebruiksvriendelijk minitoetsenbord terwijl een pda daar nog handschriftherkenning aan toevoegt.

Handschriftherkenning
Bij notebooks is deze laatste vorm van invoer nog niet doorgedrongen maar daar moet met de tablet-pc verandering in komen. Een tablet-pc breidt de schrijfmogelijkheden van een pda uit en combineert
deze met de capaciteiten van een notebook.
De tablet-pc technologie wil onze ganse manier van werken met een mobiel apparaat veranderen. Voortaan schrijf je rechtstreeks op het scherm met een pen en vervolgens zet de software je handschrift om
naar voor de computer begrijpbare tekens, woorden en zinnen. Alles wat je voorheen deed met muis en toetsenbord gebeurt nu dus via een pen, dus ook de besturing van Windows, het aanklikken van
pictogrammen en het verslepen van vensters.
Het werken met een pen vraagt echter wel even gewenning maar blijkt erg natuurlijk over te komen. Al vlug navigeer je even snel als met een muis. Een nadeel is wel dat men tijdens het schrijven
meestal een gedeelte van het scherm met de hand bedekt en dat komt de overzichtelijkheid niet altijd ten goede. Het drukgevoelige scherm van een tablet-pc is echter wel zo ontworpen dat het enkel
signalen aanvaardt van de speciale pen.

Tablet PC
Maar eerlijk is eerlijk: op zich is werken met een pen en handschriftherkenning niets nieuw. Denkt maar aan de vele pda’s op basis van PocketPC of PalmOS die dit reeds lang onder de knie hebben. Toch
biedt een tablet-pc meer. Je mag de handschriftherkenning immers letterlijk opvatten: je hoeft geen speciaal schrift of dergelijke aan te leren en kunt je gewone schrijfstijl en ‘lettertype’ hanteren.
En dat kan ver gaan want zoals wij tijdens onze testen mochten ondervinden, kunnen zelfs gebruikers met een quasi onleesbaar “hanengeschrift” toch aan de slag met een tablet-pc. De software slikt het
allemaal. Tenminste, wanneer je schrijft in het Frans of het Engels want met het Nederlands kan Windows XP Tablet PC Editon voorlopig niet overweg. Daarvoor moet je geduld uitoefenen tot in 2004.
De mate waarin tekst herkend wordt hangt af van verschillende factoren: een keurig en net handschrift wordt immers beter herkend dan onleesbaar gekribbel. Het systeem laat zich gelukkig wel trainen
maar dat is voorlopig enkel beperkt tot een dynamische woordenlijst. In het beste geval kunt u ervan uitgaan dat ongeveer negentig procent van de woorden en tekens herkend worden en dat is onzes
inziens zeker niet slecht.
Handschriftherkenning werkt nooit feilloos en bijgevolg dienen ook andere invoermogelijkheden aanwezig te zijn. Ben je al gewoon om op een pda te ‘schrijven’ dan kun je op dezelfde manier tekst
invoeren in een tablet-pc. Microsoft is zelfs niet te beroerd om Graffiti van Palm te vernoemen en te ondersteunen. Vanzelfsprekend bevat de software ook een virtueel keyboard, wat bij uitstek
geschikt is voor het invoeren van moeilijke url’s. Een ander opvallende invoermethode is die van gesproken tekst waarvoor iedere tablet-pc een ingebouwde microfoon bevat.

Opgelet: dit artikel bestaat uit meerdere pagina’s. Klik op de navigatiecijfertjes rechts boven en beneden van dit artikel.

Software
De drijvende kracht achter tablet-pc’s is nog altijd het besturingssysteem en het is dan ook niet zo verwonderlijk dat Microsoft hier de kar trekt. Het ontwikkelde namelijk een speciale versie van
Windows XP die uitgerust werd om gebruik te maken van de extra invoermogelijkheden van een tablet-pc. Voor handschriftherkenning kunt u niet om het even waar op het scherm tekst beginnen te krabbelen.
Daarvoor moet je een speciale applicatie starten op de taakbalk met als naam Digital Ink Input Panel.
Het Input Panel vormt de centrale invoerplaats waar u kiest om te werken met het virtuele toetsenbord, de handschriftherkenning, de letterherkenning of de spraakherkenning. Dit alles werkt
onafhankelijk van de applicatie die je aan het gebruiken bent. Zo start je bijvoorbeeld Wordpad op en opent het Input Panel dat vervolgens de ingegeven teksten automatisch invoegt in Wordpad. Enkel
voor Microsoft Office XP moet je een speciale patch installeren om dit te laten werken.
Het is natuurlijk niet altijd de bedoeling dat tekst herkend wordt. In sommige gevallen wil je notities, aantekeningen of grafiekjes bijhouden zoals je ze letterlijk hebt ingegeven. Dat kan met de
Windows Journal applicatie. Windows Journal kun je nog het best beschouwen als een digitale versie van een papieren kladblok waarin geschreven, gewist, gemarkeerd en getekend kan worden en dit in
verschillende kleuren en lijndiktes. Door het weergeven van lijntjespapier en een marge lijkt het alsof je op echt papier aan het schrijven bent. Het is mogelijk dergelijke Journal-documenten te
bewaren, er zoekopdrachten op uit te voeren of als attachment te versturen via e-mail. Maar evengoed kun je een poging wagen om je geschriften om te zetten naar voor de computer herkenbare tekst. Voor
andere versies van Windows is er een gratis update die toelaat om Journal-documenten te lezen. Dit vergemakkelijkt de uitwisseling ervan.
Een andere applicatie is Sticky’s dat een aangepaste versie is van de bekende gele Post-It briefjes. De tablet-pc technologie voorziet verder nog in systeemopdrachten met behulp van ‘gestures’.
Gestures zijn het pengebaseerde equivalent van muisknoppen en sneltoetsen. Wil je bijvoorbeeld de rechtermuisknop indrukken, dan doe je dat door het indrukken van de pen gedurende ongeveer twee
seconden waarna het overeenkomstige menu verschijnt. Dubbelklikken op een pictogram doe je door tweemaal kort te tikken met de pen op het scherm.

Toepassingen
Technologisch gezien valt er wel wat te zeggen voor tablet-pc’s want het heeft de potentie het mobiele gebruiksgemak flink te verhogen. Apparaten kunnen kleiner gemaakt worden en zullen uiteindelijk
enkel nog bestaan uit een scherm waarop wordt gewerkt. Zoals bij elke nieuwe technologie die het grote publiek probeert te bereiken, zijn aanvullende toepassingen echter van levensbelang. Een
zogenaamde ‘killer app’ zijn we echter nog niet tegengekomen maar daar kan natuurlijk nog altijd verandering in komen. Leuk maar zeker niet wereldschokkend is Grafigo van Corel dat je gratis kunt
downloaden. Grafigo is een grafische toepassing die zich richt op het vastleggen van ideeën, schetsen, vormen en symbolen om deze vervolgens uit te wisselen met anderen. De interface werd speciaal
ontwikkeld voor gebruik in combinatie met tablet-pc’s.

Hardware
Waarom Windows XP Tablet PC Edition en de achterliggende technologie nu pas op de markt komt, is simpel. De hardware was twee jaar geleden nog lang niet krachtig genoeg om invoer via een pen gekoppeld
aan tekstherkenning aan te kunnen. Ondertussen is dat wel het geval en beschikken tablet-pc’s over minstens een 800 MHz processor, 256 MB intern geheugen en een harde schijf. Maar ook een modem,
netwerkkaart, Wifi (802.11b), Bluetooth en USB zijn van de partij zodat je over erg veel mogelijkheden beschikt. Enkel een ingebouwde optische drive ontbreekt veelal wat wordt opgelost door een
docking station of door een externe drive mee te leveren.
In wezen is een tablet-pc dus niets anders dan een extra compacte notebook met een drukgevoelig scherm en voorzien van Windows XP Tablet PC Edition. Op het vlak van software vallen er dus weinig
verschillen te ontdekken en ook de aangeboden functionaliteit is grotendeels dezelfde. Leveranciers hebben wel volop keuze als het op hardware aankomt maar tablet-pc’s komen momenteel in twee vormen
of form factors. Enerzijds is er het zogenaamde ‘slate’-product dat het meest compact is en fysiek nog het meeste lijkt op een schrijfplaat. Anderzijds zijn er de zogenaamde ‘convertibles’ of hybride
toestellen. Dat zijn gewone compactnotebooks die echter wel beschikken over dezelfde functionaliteit en software als een ‘slate’ tablet-pc. Je kunt een ‘convertible’ ook gebruiken als een ‘slate’-product
maar dan dien je wel het tft-scherm 180 graden te draaien en de notebook/tablet-pc dicht te klappen. Het voordeel van een ‘convertible’ is dat deze uitgerust is met een touchpad evenals een
gewoon toetsenbord. Zo kun je nog altijd op de klassieke manier gegevens ingeven.

De praktijk
We legden drie splinternieuwe Tablet PC’s op onze testbank: Acer TravelMate C102i, Fujitsu-Siemens Stylistic 4110 en Toshiba Portégé 3500. Ook Viewsonic, HP en Tulip beschikken over tablet-pc’s op
basis van Windows XP Tablet PC Edition. Jammer genoeg viel onze test iets te vroeg en waren geen van deze merken in staat ons een exemplaar te leveren. We zullen ze hopelijk later op het jaar kunnen
testen.

Acer TravelMate C102i
Van Acer kregen we de TravelMate C102i in handen gestopt wat een ‘convertible’ tablet-pc is. Je kunt hem dus gebruiken als gewone notebook of als tablet-pc door het scherm te roteren. Dat roteren
verloopt minder snel als bij Toshiba want u moet eerst het scherm aan de zijkant loszetten, vervolgens omdraaien en dan het geheel weer vastklikken. Dit levert wel een stabielere constructie op die
tegen een stootje kan. Technologisch gezien is de Acer erg vergelijkbaar met de Stylistic van Fujitsu-Siemens met een Pentium III 800 MHz ULV (Ultra Low Voltage) processor, 256 MB SDRAM geheugen en
een 30 GB harde schijf. Toch moet de TravelMate de Stylistic op de benchmark MobileMark 2002 laten voorgaan, zowel inzake snelheid als autonomie. Vooral de harde schijf blijkt traag te werken. Deze
‘convertible’ is verder uitgerust met Wifi 802.11b en een Smart Card lezer voor beveiligde toegang. Een externe 24x cd-rom en diskettestation evenals een USB diskettestation worden meegeleverd. Erg
jammer is dat de pen nergens opgeborgen kan worden. Een opbergplaatsje ergens in de tablet-pc ware welkom geweest. Verder stoorden ons het oncomfortabele toetsenbord en het veel te kleine glidepad.
Qua gebruiksgemak vinden we deze Acer een beetje een tegenvaller. De prijs van 2234 euro (exc. BTW) is dan weer erg verteerbaar.

Fujitsu-Siemens Stylistic 4110
De Stylistic van Fujitsu-Siemens maakt meteen indruk: dankzij zijn erg platte en vierkante vorm lijkt dit het typevoorbeeld van een tablet-pc (slate) te worden. Het geheel laat zich gemakkelijk in de
hand dragen en op de achterkant werd een zachte bekleding aangebracht wat erg aangenaam aanvoelt. Ondanks alles laat de Stylistic een vrij hoog netto gewicht optekenen van net geen 1500 gram en dat is
gezien zijn afmetingen wat aan de hoge kant. Zo weegt de hybride van Acer nauwelijks 30 gram meer maar beschikt wel over een toetsenbord. Wat ons meteen opviel aan de Stylistic 4110 was de vrij goede
beeldkwaliteit van het tft-scherm. Hangend aan het stroomnet is de helderheid namelijk erg goed en ook de scherpte toont zich van een niveau dat de andere tablet-pc’s overstijgt. In de rand van de
Stylistic is een opbergplaats voorzien voor de meegeleverde schrijfpen.
Een groot pluspunt van de Stylistic 4110 vinden we het docking station dat echter alleen in optie verkrijgbaar is. U klikt de Stylistic er in vast en kunt vervolgens werken net als op een desktop pc.
Het schermgedeelte van het docking station is kantelbaar en verder werd een dvd/cd-rw combi drive ingebouwd evenals extra USB-poorten. Ook een infrarood toetsenbordje is van de partij maar dat is zo
prullerig en slecht van kwaliteit dat het nauwelijks bruikbaar is. Op de benchmarks maakt de Stylistic vooral indruk met een autonomie van iets meer dan drie uur.

Toshiba Portégé 3500
Toshiba kiest met de hooggeprijsde Protégé 3500 duidelijk voor ‘meer’. Dit apparaat komt namelijk met de beste specificaties van het geteste drietal: een meer dan krachtige Pentium III 1,333 GHz, 256
MB intern geheugen en een ruime 40 GB harde schijf. Niet verwonderlijk dat de Portégé de hoogste scores kan voorschotelen op de PC Mark 2002 benchmark. Enkel jammer dat het videogeheugen een gedeelte
van het kostbare interne geheugen inneemt. Een autonomietest konden we jammer genoeg niet uitvoeren. Ons testmodel betrof immers een eerste versie met hardware die nog niet helemaal op punt stond en
kon de testen van MobileMark 2002 niet correct doorlopen. Verdere specificaties van de Portégé 3500 zijn een modem en netwerkkaart en ingebouwde ondersteuning voor Wireless LAN en Bluetooth. Firewire
is niet aanwezig maar in de plaats vinden we wel twee snelle USB 2.0 poorten terug. Het scherm is met zijn 12,1 inch wat groter dan de concurrentie, reageert voldoende snel en is van goede kwaliteit.
Verrassend is het toetsenbord dat voldoende typcomfort biedt en aangenaam om werken is. Jammer genoeg kunnen we niet hetzelfde zeggen van de meegeleverde pen: deze biedt weinig draagcomfort omwille
van een afgeplatte zijkant en bovendien drukken we regelmatig ongewild de functieknop in.

De tabel met alle productinformatie en testresultaten kun je downloaden in Excel-formaat of in
pdf-formaat.