Verbeteringen zijn nodig aan nieuwe Vlaamse stemcomputers

De nieuwe Vlaamse stemprocedure heeft voor veel verwarring gezorgd, voor onzekerheid of er correct gestemd is en voor ontgoocheling dat je zelf je stembiljet niet in de urne mocht droppen. De kiezer kon zijn toptaak niet volgens de regels van de kunst uitbrengen. Dit moet worden verbeterd.

Dit is een persoonlijk verslag uit mijn ervaring als voorzitter van stembureau 6 in Hoeilaart. In andere bureaus waar het nieuwe elektronische kiessysteem werd gebruikt, kunnen er andere ervaringen opgedaan zijn, en ik verneem ze graag.

De stemcomputer – oog in oog met een toch wel vreemd apparaat (© ; licentie: )

De mededelingen op de schermen bleken voor de kiezers zeer verwarrend:

• Zeer veel mensen verstonden niet dat ze het papiertje met blokjescode naar de urn moesten brengen om te scannen; ze zochten de scanner in het stemhokje zelf. In één stemhokje was een handscanner voorzien voor het geval iemand zijn stembiljet wilde controleren (niemand heeft daar bij mij naar gevraagd). Een twintigtal mensen heeft die handscanner vastgenomen om de stemprocedure verder te zetten, wat alleen meebracht dat ik die computer opnieuw op gang moest brengen met mijn activatiecode.
• Er ontbrak dus een duidelijke mededeling: “uw hebt gestemd, ga met uw biljet naar de urne”, of een andere duidelijke mededeling voor de toptaak van dat moment.
• Heel wat kiezers (vooral oudere mensen, in mijn gemeente is 19% van de uitgebrachte stemmen boven de 65) hadden assistentie nodig bij het begin, sommigen vroegen assistentie doorheen alle stappen, waarbij het maar goed is dat de leden van een stembureau een eed van geheimhouding afleggen.

Een en ander bracht mee dat mensen vaak niet zeker waren of ze überhaupt gestemd hadden. Minstens een twintigtal mensen op de 755 uitgebrachte stemmen in mijn bureau probeerden de kaart nog een tweede keer in de machine in te brengen omdat ze niet wisten dat het afgelopen was als het papiertje uit de printer kwam. Met hetzelfde resultaat dat ik dat stemhokje soms een paar minuten onbeschikbaar moest laten, tot de code voor de activatie terug was ingebracht. (Vier keer heb ik een stemcomputer moeten heropstarten, een proces dat bijna tien – 10! – minuten in beslag neemt)

En dan het biljet scannen aan de urne.

• Op de urne stond er geen enkele tekstaanduiding – en je kan er ten ene male niet van op aan dat mensen van op voorhand de procedure hebben gelezen in de krant of de fimpjes op televisie of internet hebben gezien. En onthouden.
• De bijzitter die bij de urne stond, heeft niet alleen zeer veel mensen moeten helpen, in zeer veel gevallen was de enige oplossing om files te vermijden, het even overnemen en het inscannen in plaats van de kiezer. Als het al zo niet was – in echt zeer veel gevallen, tientallen gevallen – dat de kiezer vroeg het in hun plaats te doen.
• En dan zegt het reglement dat de bijzitter het biljet in de urne moet deponeren. Niet alleen ontgoocheling – het is een universeel, iconisch gebaar dat het uitbrengen van de stem materialiseert – maar ook weer verwarring: “Is het dit, is het nu afgelopen?” Zeer veel onbegrip dus over de nieuwe procedure.

Er zijn ook nog heel wat opmerkingen te maken over gebruiksvriendelijkheid vanuit het perspectief van de bemanning van het stembureau – ook gebruikers die op een efficiënt systeem mogen rekenen voor hun toptaken. Ook daar zijn procedures zeker niet eenvoudiger geworden tegenover het vorige elektronische systeem.

Vanuit de bezoeker, de kiezer, de gebruiker van het systeem voor wie het bedoeld is, bekeken kan alleen maar gezegd worden dat dit systeem niet aan de usability standaarden noch aan een toptaken-analyse voldoet.
Dit systeem zou grondig herbekeken moeten worden. De combinatie van ambtelijke zekerheid en technologische dwang maken dat er te veel stappen zijn en dat de kiezer in verwarring geraakt. Een verkiezing is iets voor de kiezer iets simpels en eenduidigs: “ik stem voor een kandidaat, jullie tellen de stemmen op. Ik kom voor mijn democratisch recht, jullie leiden dat in goede praktische banen”. 

Zondag heb ik heb ik vaak snerende opmerkingen moeten horen over de politiek die zelfs geen verkiezing vlot kan organiseren. Die mensen deden tenminste de moeite zich bij het stembureau over de krakkemikkige gang van zaken te komen beklagen. Helaas heeft men mij niet ingelicht over een debriefing, waar de voorzitters met hun opmerkingen, suggesties, problemen terecht kunnen om het volgende keer beter te doen verlopen. Volgende keer is 2014. Er is in principe tijd voor een toptaken-efficiëntie-project.

Daarin moeten zeker deze elementen bekeken worden

• minder stappen: herdenken van én chipkaart én papierstrook
• betere tekstaanduidingen met testen en hertesten van woorden
• leesbaarheid en lay-out van keuzes en schermen, vooral voor kandidatenlijsten
• herinvoeren van het deponeren van de stem in een urne
• efficiëntie van de doorlooptijd, testen en hertesten
• testen en hertesten van procedures om te corrigeren of te herbeginnen

Toch ook even dit: liever ingewikkelde en ambtelijk sluitende procedures dan wat een van mijn bijzitters vertelde over de verkiezingen in Pakistan waar hij een aantal jaren gewoond heeft. Zoveel landen in de wereld kennen geen stevige procedure, en willekeur en corruptie kunnen er de bovenhand halen en doen dat ook vaak.

Wat niet wil zeggen dat wij ons een duidelijke achteruitgang in de afhandeling van de taak moeten laten welgevallen.

Over Toon Lowette
De internetgebruiker is niet koning, hij is dictator. Online diensten zijn succesvol als ze zich ondubbelzinnig richten op de taak waarmee de bezoeker naar een site gaat. Sinds 1982 is Toon Lowette ondubbelzinnig bezig met nuttigheid en taakgerichtheid in online diensten, als consultant en als uitgever.

Volg de commentaren van Toon Lowette
Volg Toon Lowette op Twitter