Camerabewaking is klein bier vergeleken bij de digitale vormen van surveillance in het koppelen van databases en monitoren van communicatie.
Het is crisis voor iedereen. Recyclage is in. Laat ik wat geld en grijze cellen besparen door stukken uit een Villa PC van vijftien jaar oud te hergebruiken. Getiteld “Spionkop” ging die over de wildgroei aan camera’s en afluisterapparatuur. “Momenteel zijn al meer dan twintigduizend bewakingscamera’s actief in negenhonderd Engelse steden en dorpen,” lees ik. Twintigduizend. Wauw! Ondertussen zijn het er meer dan… 4,2 miljoen. Ofwel een voor elke veertien inwoners van het Verenigd Koninkrijk.
Richard Thomas, Information Commissioner van de Britse regering, waarschuwde al in 2006 (op de BBC) dat zijn land “al slaapwandelend op weg is naar een bewakingsmaatschappij”. In februari 2009 deed hij er in de Times nog een schepje bovenop: “De kruipende bewaking in de private en publieke sector gaat te ver en te snel en dreigt onze democratie te ondermijnen.” In Engeland is er tenminste nog een publieke discussie over deze problematiek.
Bij ons blijft het veeleer windstil. Wettelijk moet elke bewakingscamera aangegeven worden bij de Commissie voor de bescherming van de persoonlijk levenssfeer. Zowel privé als overheid springen laks om met deze verplichting. Een groot deel van de bewakingscamera’s is niet aangegeven. Ziet u ergens een bewakingscamera hangen, dan kunt u via het openbaar register op de website van de Commissie zoeken of deze is aangegeven.
In mijn gemeente (Oud-Turnhout) is er welgeteld een camera aangegeven. In 9000 Gent zijn er 146 camera’s aangegeven. Maar, zegt commissaris Gonzalez van de Gentse politie (in het Nieuwsblad), “nogal wat camera’s zijn … nog niet geregistreerd”. De commissaris merkt in elk geval een “aanzienlijke stijging”, maar hoeveel er precies in zijn stad hangen weet hij niet.
In het volledige bestand van de Commissie bevinden zich 4.290 aangiftes van camerabewaking. Sommige daarvan slaan op meerdere camera’s. Ik heb geen precieze cijfers over het aantal bewakingscamera’s in ons land kunnen vinden (ook niet in het Bulletin van Vragen en Antwoorden van de Kamer), maar dat het er (veel) meer zijn dan vierduizend staat vast.
In 1995 besloot ik mijn column aldus: “We worden in het oog gehouden voor een goed doel: om snelheidsduivels te pakken; om winkeldieven of oneerlijke kassiersters te identificeren; om bankovervallers en witwassers af te schrikken; om het drankverbruik in discotheken op een commercieel aanvaardbaar niveau te houden. Spreek het woord “privacy” niet uit, want dan ben je een rechtse bal die, alle wetten en fatsoensregels negerend, in zijn Mercedes 450 SLE tegen tweehonderd per uur naar de discotheek zoeft, om daar te genieten van een watertje en een lijntje coke, met zwart geld gekocht van een oneerlijke kassierster. Waar zal het allemaal eindigen? Sir John Smith, gepensioneerd vice-commissaris van Scotland Yard, waarschuwt voor een Orwelliaanse maatschappij, waarin de burgers constant onder bewaking staan en privacy een vergeten principe is.”
Vijftien jaar later zijn we bijna zover. Antoine Verbij schreef in het Nederlandse weekblad De Groene Amsterdammer van 1 mei onder de titel “Nooit gepakt en toch bang” een stevig gedocumenteerd artikel over de vogelvrije elektronische burger. Camerabewaking is klein bier vergeleken bij alle andere vormen van surveillance, van het koppelen van gegevens uit op zich onschuldige databases, tot het monitoren van alle vormen van (elektronische) communicatie.
Al die maatregelen samen zorgen ervoor dat wij als burger steeds doorzichtiger worden, niet alleen voor de staat, maar ook voor allerlei privébedrijven die via al dan niet slinkse wegen onze doopceel lichten. Het nieuwste bewakingssnufje is de trajectbewaking die ervoor moet zorgen dat te snelle automobilisten zeker niet meer aan boetes kunnen ontsnappen.
Die trajectbewaking werkt met camera’s en nummerplaatlezers. Het is duidelijk dat dergelijke systemen ook kunnen worden gebruikt voor andere doeleinden dan het matigen van de snelheid op onze wegen. Karel Verstraelen, Commissaris van de politie in Turnhout, zegt er dit over (in het locale weekblad Druk6): “Je kan in dat systeem van nummerplaatlezers veel gegevens ingeven. Elk voertuig dat voorbijrijdt, wordt gelezen … we (kunnen) eventuele autodieven of andere misdadigers goed volgen.” Maar hij waarschuwt: “De mogelijkheden om mensen te volgen waar ze ook gaan of staan, gaan heel ver. Nu al te ver, volgens mij. Ik zie hoe die apparaten gebruikt kunnen worden en ik vraag met af of de politici die deze aankopen goedkeuren, wel goed beseffen welke speelgoed ze de politiek in handen geven.”
Ik heb vergeefs gezocht naar een parlementaire interpellatie over die nummerplaatlezers. Ze worden blijkbaar in alle stilte ingevoerd, maar geen politicus die er van wakker ligt.
Het was maar een voorbeeld waarom (rechts)regels soms strenger zijn (en moeten worden toegepast) dan velen met hun "gezond verstand" kunnen bedenken. De discussie ging over het zonder discussie installeren van steeds verdergaande technische middelen die de privacy bedreigen. Regels zijn er nodig om misbruiken tegen te gaan. Natuurlijk kan daardoor afentoe een echte misdadiger door de mazen van het net glippen (vaak dankzij slimme, duurbetaalde advocaten), maar het beschermt op de eerste plaats de zwakkeren en de onschuldigen. En dan nog blijkt elk jaar weer dat er onschuldigen in de gevangenis terecht komen. Liever een bewezen misdadiger die aan zijn straf ontsnapt dan een onschuldige die x aantal dagen of maanden of zelfs jaren ten onrechte wordt opgesloten. Dat is althans mijn mening.
Jamaar Jozef, nu vind ik dat je jezelf een beetje tegenspreekt. Enerzijds vraag je naar "…dat ze aan banden moeten worden gelegd, gereguleerd, gecontroleerd". Maar het is toch precies door een stom foutje tegen (waarschijnlijk al te) strenge voorschriften dat de eerder aangehaalde Cannabis-kweker nu vrijuit gaat, het gerecht uitlacht en zelfs de Belgische staat aanklaagt omdat ze hem onterecht (?) hebben lastig gevallen? Je hebt een punt dat zo’n gegevensbestanden een enorme bron van info zouden kunnen zijn voor regimes à la Nazi’s, maar anderzijds kan ik me niet voorstellen dat welke regelgeving dan ook de Nazi’s ervan zouden weerhouden hebben die info toch te gebruiken. "Sorry, Anna Frank, je mag terug vrijuit gaan, want het huiszoekingsbevel in het pand aan de Prinsgracht was niet helemaal correct ingevuld"? Geloof je toch ook niet?
Dag René. Wat je schrijft, vinden heel veel mensen. Maar denk ik eens wat verder. Om te beginnen is het niet omdat je niets te verbergen hebt, dat "iedereen" (ambtenaren, politie, de staat …) zomaar alles van je moet weten. Uiteindelijk kun je dan even goed argumenteren dat heel de wetgeving in verband met de onaantastbaarheid van je woonplek eigenlijk overbodig is. Waarom huiszoekingsbevelen eisen die juist zijn ingevuld (denk aan de zaak van de "kruidenkweker" in de Vlaanders die recent werd vrijgelaten wegens een foutief ingevuld bevel)? Als je niks te verbergen hebt, mag de wijkagent toch gewoon even een kijkje in je huis en tuin komen nemen wanneer ie wil? Gewoon om er zeker van te zijn dat alles "veilig" is. Of denk is aan wie toegang heeft tot al die gegevens? Er is daar nauwelijks controle op en er wordt veel misbruik van gemaakt om privérekeningen te verefferen. Stel dat jij een minnares hebt en dat je rivaal een ambtenaar is met toegang tot zo een database. Die zou bv. perfect voor privédoeleinden jouw handel en wandel kunnen opvolgen. Dit gebeurt vaak, ook al omdat er slecht wordt bijgehouden wie wat wanneer opvraagt. Of denk eens aan de geschiedenis. Vandaag leven we in een min of meer democratisch bestel. Wat als morgen andere partijen aan de macht komen, partijen die bv. alle vreemdelingen willen buitenzetten? Dan is het niet moeilijk om die op te sporen met de huidige camera’s, trajectbewaking en wat al niet. Dat zouden de Nazi’s, om ze maar niet te noemen, heel graag hadden gehad: geen onderduikers meer. De Nazi’s waren trouwens enthousiaste gebruikers van fichebakken van politie, gerecht etc. om door hen ongewenste personen te kunnen opsporen. Ik beweer niet dat we de camera’s kunnen weren, wel dat ze aan banden moeten worden gelegd, gereguleerd, gecontroleerd. DIe trajectcontrole daar is in België nog geen enkel democratisch debat overgeweest, die worden blijkbaar "stoemelings" ingevoerd zonder dat we daar veel erg in hebben. Het is niet omdat je niks te verbergen hebt, dat je geen recht hebt op je privacy. Sterker nog, hoe minder je te verbergen hebt, hoe meer je op je privacyrechten zou moeten staan.
Het ontgaat me toch een beetje wat nu precies de bezwaren zijn.
Ik lees “De mogelijkheden om mensen te volgen waar ze ook gaan of staan, gaan heel ver. Nu al te ver, volgens mij.” Welnu, ik ben vorig weekend in Spa geweest. Ik ben vier keer voorbij het casino gewandeld, maar ben er niet binnengegaan. Ik heb er ook de fabriek van Spa Monopole bezocht. Is daar nu iemand in geïnteresseerd? Ik neem aan van niet. Toch sta ik waarschijnlijk op tal van camerabeelden, had ik geweten waar de camera’s stonden had ik nog wel even vriendelijk gewuifd. Daar is toch helemaal niets geheim aan? Bovendien was mijn bezoek aan Spa toch al “verraden”, want ik ben er een overbuur tegen het lijf gelopen die daar toevallig met vakantie was. De straat is nu eenmaal openbaar terrein, weet je.
Ik reed er naartoe met mijn auto, een Citroën C5, op de heenweg langs Brussel en op de terugweg langs Aarschot. Ja, mijn rijtaks is betaald en ik ben verzekerd. Laat ze dus maar beeldjes maken, ik heb daar geen problemen mee, in tegendeel. Gisteren kopte De Standaard nog “Vorig jaar zijn 13.000 Belgen naar het Tariferingsbureau gestapt omdat ze niet aan een autoverzekering geraakten. Het totale aantal onverzekerde wagens ligt vermoedelijk nog een stuk hoger”. Ik weet het: heb je een ongeval met zo’n onverzekerde wagen, dan word je toch vergoed door één of ander fonds. Maar je weet net zo goed als ik: uiteindelijk zijn jij en ik het die dat fonds stijven. Pluk die piraten dus in vredesnaam van de weg! En als camera’s hiertoe kunnen bijdragen: doe maar! Ben je ooit slachtoffer geweest van vluchtmisdrijf? Op zo’n momenten zou je maar wat blij geweest zijn met camerabeelden om die kl…zak te pakken te krijgen.
Leven in een wereld vol camera’s is trouwens niet zo futuristisch. Ik heb familie wonen in Kaapstad. Hun huis staat in een soort grote enclave, helemaal omheind en overal bewaakt met camera’s en bewakingsagenten. De bewoners kunnen zelf gaan kijken of alle hoeken en kanten wel degelijk gedekt zijn door camerabeelden. Wanneer je dat zo leest krijg je de indruk dat die mensen daar in een gevangenis leven, maar zo ervaren ze dat niet, in tegendeel: ze voelen zich daar gerust en veilig. Ze betalen er maar wat graag voor. Privacy is dus blijkbaar toch maar een perceptie.
Reacties zijn gesloten.