Big is beautiful

Vertoont die oude lompe monitor van jou ook gebreken in de vorm van wazigheid of een verminderde helderheid? Hoog tijd voor een nieuwe lichtbak en deze keer willen we een maatje groter. 19-inch monitors zijn lekker betaalbaar en ze kunnen gemakkelijk ultrahoge resoluties aan. Maak alvast maar plaats, want DiskIdee zette dertien 19-inchers bij elkaar en zocht de beste eruit.

Door de steeds dalende prijzen van lcd-schermen staan ook de prijzen van de klassieke crt-monitoren onder druk. Voor minder dan 150 euro tik je al een 17-incher op de kop, terwijl een 19-incher amper 100 euro meer kost. Vooral een 19-inch crt-scherm geeft je een groot beeldoppervlak en hoge resoluties voor een betaalbare prijs. We zetten dertien 19-inchers met een prijs van maximum 500 euro naast elkaar en ging na welke monitor de beste beeldkwaliteit en extra’s biedt.

Testprocedure
Om een scherm te testen moet je het aansluiten op een pc en testpatronen laten tonen. We doen dat op de door ons bepaalde gangbare maximumresolutie voor het schermmarktsegment. Voor een 19-inch scherm betekent dat een resolutie van 1600×1200. In principe hanteren wijzelf als minimum dat er een verversingsfrequentie of ‘refresh rate’ van minstens 75 Hz gehaald moet worden. Als dat niet zo was werd de test uitgevoerd op 1280×1024 bij 85 Hz. Alle te testen schermen sloten we aan op een zelfbouw pc met een GeForce4 grafische kaart onder Windows XP. De verdere karakteristieken van de pc zijn niet van belang omdat we immers geen snelheidstesten doen. Dan kijken we natuurlijk naar heel wat mooi gekleurde plaatjes en foto’s en proberen we veelgebruikte applicaties zoals Word, Excel en de Internet Explorer uit. Dat geeft ons allemaal een subjectieve indruk van een scherm.
De echt objectieve testen doen we met een programma dat allerlei fouten in de weergave probeert op te sporen. Wij gebruikten een testprogramma van Nokia (lees er “Doe zelf de monitortest” op na), maar er zijn er uiteraard andere. Een programma (download-link) dat eveneens onze aandacht trok is van het Duitse tijdschrift C’T. Het is volledig in Java en in essentie test het ongeveer hetzelfde als het 16-bit Windows programma van Nokia. Dit programma is dus ook interessant als je een scherm wil testen onder bijvoorbeeld Linux.

Objectieve testen
Met behulp van dit soort testsoftware beoordelen we hoe het scherm presteert inzake beeldgeometrie en kleurenconvergentie, zichtbare resolutie en beelddefinitie, beeldscherpte en focussering, leesbaarheid, volheid en egaliteit van de hoofdkleuren en stabiliteit van het weergegeven beeld, ook bij erg scherpe contrastverschillen.
De geometrietest (maximum tien punten) toont grote en kleine rasters met daarin grote en kleine cirkels. In elke resolutie horen de horizontale en verticale lijnen kaarsrecht te zijn en de cirkels een mooie ronde cirkel. Lijnen die buigen en cirkels die eerder ovaal zijn leveren strafpunten op, tenzij dat bijstelbaar is in het schermmenu.
De convergentietest (maximum tien punten) toont een raster in de drie basiskleuren (rood, groen, blauw). Bij een perfecte convergentie moeten de kleuren naadloos in elkaar overgaan. Er mag geen pixelverschuiving zijn als bijvoorbeeld een rode lijn overgaat in een blauwe of een groene en dit zowel verticaal als horizontaal.
De resolutietest (twee keer maximum tien punten) bestaat uit een reeks witte lijnen (horizontaal en verticaal) op gelijke afstand van elkaar in drie resoluties: een keer dikkere lijnen met meer afstand ertussen, een tweede keer fijne lijnen met minder afstand en een derde keer nog fijner. Die derde keer wordt overigens alleen uitgevoerd in resoluties vanaf 1600 op 1200 beeldpunten, bij lagere resoluties is dat namelijk zinloos. Vooral bij de fijne lijnen kan het zijn dat de afstand tussen twee lijnen onvoldoende is om de lijnen van elkaar te onderscheiden. Dat is dus een minpunt. Terwijl we dit soort testen doen houden we uiteraard in de gaten of er ergens weergavestoringen optreden. Zo ja, dan trekken we voor iedere storing een of meer punten af (afhankelijk van de ernst van de storing). Verkleuringen beschouwen we ook als een beeldstoring en uiteraard zijn moiré-effecten dat ook maar die behandelen we apart.
Het moiré-effect (maximum tien punten voor de graad van afwezigheid hiervan) komt tot uiting als bij verticale of horizontale lijnen (of combinaties hiervan) vlekken en grillige flikkerende patronen zichtbaar worden. Hetzelfde doet zich voor bij de meeste eerder goedkope tv-toestellen. Kijk maar eens van kortbij naar een nieuwslezer met een geruit vest of pak. Je zult vlug merken dat het beeld verre van stabiel is bij het gerasterd weergeven van de kleurschakeringen in het vest. Duurdere toestellen hebben hier veel minder last van en ook voor monitoren zijn er verschillende oplossingen mogelijk om dit storend effect zoveel mogelijk weg te werken. Helaas kan dit wel nadelig zijn voor de beeldscherpte. Beeldschermfabrikanten moeten dus altijd een evenwicht zoeken tussen gewenste focus versus afwezigheid van moirévervormingen.
De beeldscherptetest (focus, maximum tien punten) toont in het midden en de vier hoeken enkele patronen in het zwart en nadien ook in rood, groen en blauw. Het komt erop aan dat de contouren van elk patroon duidelijk zichtbaar zijn, zoniet levert dat strafpunten op.
We voeren ook nog een schermstabiliteitstest uit, maar als hier weergaveproblemen opduiken verrekenen we dat binnen de tien punten voor afwezigheid van beeldstoringen. Deze schermstabiliteitstest bestaat uit een driedelig scherm waarbij alternatief drie horizontale banden wit of zwart zichtbaar zijn. De witte kader rondom dit geheel mag daardoor niet verspringen en er mag ook geen kussenvervorming voorkomen. De test wordt daarna herhaald met een dun kader waarbinnen het hele veld beurtelings wit en zwart wordt. Ook hier mag het uiteraard maximale contrastverschil geen enkel effect hebben op de lijnen van het kader rond het veranderende veld. Met behulp van de genoemde testprogramma’s en bovenstaande instructies kun je onze test zelf uitvoeren en de bekomen resultaten vergelijken. Je kunt het testprogramma ook op diskette meenemen naar de winkel als je van plan bent een nieuwe monitor te kopen. Je kunt dan ter plaatse de kwaliteit van je keuze beoordelen.

Resultaatinterpretatie
Een monitortest ligt altijd een beetje moeilijk. Ook al doe je je best zo objectief mogelijk te blijven, het komt er altijd op neer dat je een scherm evalueert door een hele rits testbeelden te tonen en die te laten waarderen door de tester. Dat laatste betekent uiteraard dat er een subjectief element in de test wordt geïntroduceerd.
Aan elke test wordt een aantal punten toegekend. Hoe dat gebeurt, hangt af van de testcategorie. Er zijn er drie: bruikbaar beeld, schermeigenschappen en testresultaten.
De score voor bruikbaar beeld hebben we ingevoerd omdat we natuurlijk allemaal graag een zo groot mogelijk beeld willen hebben voor onze centen. Het totaal bruikbaar beeld krijgt maximum honderd punten en dat berekenen we via vier parameters: de zichtbare schermdiameter, de maximum horizontale en verticale resolutie plus de bijbehorende maximum verversingsfrequentie. De zichtbare schermdiameter vergelijken we met het ideaal van 19 inch en de maximum resolutie vergelijken we met 1920×1440 beeldpunten aan 85 Hz. Dit levert ons dus een globaal percentage voor maximum bruikbaar beeld op.
De score voor eigenschappen geeft punten aan het aantal extra in- of uitgangen (met name één punt voor BNC-aansluitingen en vijf punten voor USB-functies), twee punten voor een ingebouwde microfoon, vier punten voor inbegrepen luidsprekers, vijf punten als het stroomverbruik 125 W of minder bedraagt en tenslotte nog drie punten als je tenminste 5 jaar garantie krijgt. Tellen we dat samen, dan levert dat een subtotaal van maximaal 20 punten op dat we in de tabel omgerekend hebben naar een totaal van maximum honderd.
Voor de score van het testresultaat voeren we met onze testsoftware een serie testen op de gegeven testresolutie. Dat levert maximum zeventig punten op voor een perfect presterende monitor, maar in de prestatietabel hebben we dat omgerekend naar een totaal testresultaat op honderd punten.
Voor de prestatiescore laten we de score voor bruikbaar beeld meetellen voor 35%, de score voor eigenschappen voor 15% en de gemeten testresultaten voor 50%. Als we de prestatiescore in verhouding brengen tot de adviesprijs van een scherm, krijgen we de prijs/prestatiescore. We laten prijs voor 40% en prestatie voor 60% doorwegen. De prijsscore bepalen we door de prijs van een monitor te vergelijken met een ideaal dat we hebben vastgesteld op 175 euro. Hoe lager de prijs van een scherm, hoe hoger de prijsscore.
Hou er rekening mee dat voor de prestaties en prijs/kwaliteitverhouding een foutenmarge geldt van twee procent. Dat betekent dat alle monitoren die tot maximum twee procent lager (maar niet inbegrepen) scoren dan de beste monitor wat ons betreft in feite gelijk scoren aan de beste monitor. Daarmee hebben we dan ook rekening gehouden bij het toekennen van de etiketten ‘beste koop’ en ‘best getest’.
Je vindt de gedetailleerde testresultaten samen met de productinformatie in de bijlagen die bij dit artikel horen (zie rechterkant van het scherm onder “bijlagen”). Je kunt ze naar keuze downloaden in (universeel) Excel- of PDF-formaat.